Gokverslaving: Oorzaken, signalen, hulp en behandelmethoden

Een gokverslaving ontstaat nooit meteen maar ontwikkelt zich geleidelijk. Ook af en toe gokken kan er voor zorgen dat je langzaam de controle verliest over je gokgedrag, bijvoorbeeld om verloren geld goed te maken of de opwinding van je winsten te herhalen. Beide typen verslavingen worden officieel erkend als mentale gezondheidsstoornissen.

De gokker raakt geobsedeerd door het idee van verliezen terugwinnen, wat leidt tot nog meer gokken. Loterijen werken verslavend omdat ze de genotscentra in de hersenen activeren, vergelijkbaar met stoffen als alcohol en sigaretten. Het regelmatig kopen van loten kan leiden tot een dwangmatige stoornis, waarbij mensen gedreven worden om steeds opnieuw deel te nemen.

Hoeveel mensen risicovol gokken

Het gokken onder jongeren is enorm toegenomen nadat online kansspelen in 2021 legaal werden. ‘Ook het problematisch gokgedrag is drastisch toegenomen,’ zegt Jeroen Hairwassers. De docent-onderzoeker krijgt een Fontys promotiebeurs voor zijn onderzoek naar de preventie van gokschade bij jongvolwassenen. Hoe reageert de sociale omgeving als jongeren met hun gokproblemen aan de slag zouden gaan? Bijna de helft verwacht geen negatieve reacties wanneer ze informatie (45%) of hulp (48%) zoeken voor hun gokgedrag. Een kwart denkt juist dat hun sociale omgeving negatief over hen gaat denken als ze informatie zoeken over hun gokgedrag.

Loterij verslaving

Naast deze gedragsbepalers hebben we vragen gesteld over het huidige gokgedrag en acties om gokproblemen te voorkomen en over de informatievoorziening over gokgedrag. De cijfers van gokverslaafden zullen de komende jaren verder omhoog gaan, volgens het LADIS. De effecten hiervan op de verslavingszorg zijn pas na meerdere jaren zichtbaar.

Wat zijn de financiële gevolgen van een gokverslaving?

Ze zorgen dat de drang om te gokken vermindert en helpen je omgaan met triggers. CGT is het meest effectief bij gokverslaving, volgens onderzoekers van de Universiteit van Manchester in Behaviour Research and Therapy. Dit pakt de onderliggende oorzaken het best aan en ondersteunt je bij het omgaan met triggers en uitglijders.

In gesprekken met naasten kunnen jouw zorgen de ander al snel overweldigen. Als dierbare kun je dit voorkomen door actief te luisteren en de gevoelens van de ander te valideren (“Ik kan me voorstellen dat je je zo voelt…”). Ook kun je je beter op de gevolgen van het gedrag (zoals schulden) focussen dan persoonlijke verwijten te maken. Zorg daarnaast dat je niet in discussies terechtkomt over winsten en verliezen. Hulp om te stoppen met gokken hoeft niet meteen te bestaan uit het volgen van therapie. Zo zijn er zelfhulpprogramma’s en apps die je kunnen begeleiding bij het stoppen.

Het beloningssysteem in de hersenen, dat sterk reageert op de afgifte van dopamine en endorfine, wordt tijdens gokactiviteiten geactiveerd. Deze neuro chemische reactie creëert een cyclus van genot en bekrachtiging, wat het voor individuen, vooral jonge ontwikkelende geesten, moeilijk maakt om de verleiding van continu spelen te weerstaan. Deze vicieuze cirkel vormt een aanzienlijke uitdaging voor jongeren die nog geen volledig ontwikkelde impulscontrole hebben. Deelname aan kansspelen kan starten en escaleren door (vroegtijdige) blootstelling aan gokken in games en sportclubs, gecombineerd met intensieve (online) marketing door aanbieders van kansspelen. Jeugdigen en jongvolwassenen hebben weinig kennis over de risico’s van gokken en over de invloed van reclame op hun gedrag. Hulpverleners zeggen dat de jongeren die zij zien, al dan niet aangezet door influencers, vaak gericht zijn op het snel en met weinig moeite verdienen van geld.

De toegankelijkheid van loterijen bij benzinestations en supermarkten vergroot het gemak waarmee mensen kunnen blijven spelen. Spelers kunnen dwangmatig blijven inzetten en achter hun verliezen aanjagen, wat kan leiden tot het uitputten van spaargeld. We legden aan deze jongvolwassenen een lijst met negen acties voor die kunnen helpen bij het voorkomen van gokproblemen of deze problemen beperken en vroegen of ze dit de komende tijd gaan doen. Ongeveer de helft (49%) is van plan de komende tijd minimaal één van deze acties te ondernemen. Jongeren nemen zich met name voor om met zichzelf afspraken te maken en zich daaraan te houden (36%). Ja, behandeling in een Zuid-Afrikaanse afkickkliniek is een goede optie vanwege gespecialiseerde programma’s, een rustige omgeving en intensieve begeleiding.

Interessante lessen ook voor België, waar de Kansspelcommissie (KSC) haar regelgevend kader verder blijft versterken. Smith & Jones was en blijft de beste opening die Nederland ooit gekend heeft op het gebied van game en gokverslaving. Ik heb het voorrecht gehad hem te mogen leren kennen, en als hij nog iets in zijn mars heeft, is het de gene die Smith en Jones op de kaart brachten. Therapieën variëren van cognitieve gedragstherapie (CGT), die zich focust op het identificeren en veranderen van negatieve gedachtepatronen en gedragingen, tot meer betrokken benaderingen die relationele problemen aanpakken. Dit onderzoek benadrukt hoe gokstoornis wordt erkend binnen dit spectrum. Gemakkelijke toegang tot geld, zoals pinautomaten, en het gebruik van chips in plaats van echt geld, maken het makkelijker om de waarde van geld uit het oog te verliezen.

De stichting biedt aan het rapport en het onderliggende onderzoek mondeling toe te lichten, in het belang van transparantie en herstel van vertrouwen. MI helpt individuen hun motivatie te verhogen om hun gokgedrag te veranderen, terwijl korte feedback gericht is op het verstrekken van informatie en het aanmoedigen van reflectie over de negatieve gevolgen van gokken. Soorten therapieën die effectief zijn bij gokverslaving zijn onder andere cognitieve gedragstherapie (CGT), motivationele interventies (MI) en korte feedback of advies. (2017) in hun systematische review “A Systematic Review of Treatments for Problem Gambling” in Psychology of Addictive Behaviors, zijn deze therapieën effectief op korte termijn voor het behandelen van verslaving. CGT richt zich op het identificeren en veranderen van negatieve denkpatronen en cognitieve vervormingen om gezondere overtuigingen en copingvaardigheden te ontwikkelen. De criteria voor het diagnosticeren van gokverslaving omvatten een reeks specifieke gedragingen en ervaringen van een individu over de afgelopen twaalf maanden.

Screeningtools zoals de SOGS (South Oaks Gambling Screen) worden gebruikt om gokgedrag te evalueren en risiconiveaus te categoriseren op basis van de antwoorden. Geestelijke gezondheidsprofessionals beoordelen deze aan de hand van gedetailleerde richtlijnen, zoals uiteengezet in de DSM-5. De beoordeling door een zorgverlener omvat een grondige evaluatie van het gokgedrag van de persoon, de impact ervan op hun leven, en gesprekken over persoonlijke en familiegeschiedenis.

Met de juiste hulp kunnen gokkers hun verslaving overwinnen en weer een vervullend leven leiden. Uit wanhoop kunnen individuen zich wenden tot illegale activiteiten zoals diefstal of verduistering om hun gokken te financieren. Gokverslaving leidt tot substantiële economische en emotionele repercussies voor het individu en hun families, variërend van problematische schulden tot aangetaste relaties.

• Verslavingskunde Nederland, de Nederlandse ggz en de Nationaal Rapporteur Verslavingen hebben er meermaals op gewezen dat daardoor problematisch gokgedrag zou kunnen toenemen.
• Dit zorgt dat je problemen langer kunnen doorwoekeren en escaleren voordat je gedwongen wordt om in te grijpen.
• In het onderzoek is een onderscheid gemaakt tussen kansspelen op een fysieke locatie (bijvoorbeeld in een casino) en online kansspelen.
• Ook bespreken we hoe je een gokverslaving behandelen kunt en wat je het beste kunt doen wanneer je wilt stoppen.

Toch wordt een verslaving vaak laat opgemerkt, volgens een studie uit 2011 in Journal of Gambling Studies. Dit komt doordat gokschulden lange tijd verborgen worden gehouden voor de omgeving. Op deze pagina wordt uitgelegd aan welke signalen je een gokverslaving bij jezelf en anderen kunt herkennen.

De gokker kan het gevoel hebben dat er geen uitweg is uit hun verslaving. Ze kunnen alles hebben verloren en een gebrek aan hoop voor de toekomst ervaren. Verliezen stapelen zich op, vaak meer dan maandelijkse of jaarlijkse inkomsten.

Met de uitkomsten van het onderzoek kan de toezichthouder de verschillende vergunninghouders onderling vergelijken op andere vlakken dan alleen extreme verliezen. Vooral spelers met ernstigere problematiek kennen het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (Cruks) vaak wel en zien dit als een waardevolle tijdelijke stopmaatregel. Zij geven wel aan behoefte te hebben aan langere uitsluitingsperioden en aan intensieve opvolging nadat hun Cruks-uitsluiting is afgelopen.

Ook zorgen gezonde grenzen dat je juist beschikbaar kan blijven als hulpmiddel voor het probleem in plaats van hier onderdeel van te worden. Er bestaan ondersteuningsgroepen waar je advies krijgt over hoe je ervaringen en emoties kunt verwerken. Stappen die je zelf kunt nemen om te stoppen met gokken zijn onder meer het maken van een stopplan, het bijhouden van een dagboek over je gevoelens en gedachten, en het mobiliseren van steun in je omgeving. Succesvol met gokken stoppen moet je echt strategisch aanpakken zoals de voorbereiding op een marathon, volgens Canadees onderzoek in Addiction Research & Theory. Je kunt niet zomaar ermee beginnen en moet goed weten wat nodig is om de finish te bereiken.

Net als bij andere verslavingen ervaren individuen met gokverslaving een onweerstaanbare drang om te gokken, ondanks de negatieve gevolgen. De benaderingen voor behandeling spiegelen die van andere gedragsverslavingen, met strategieën gericht op het herkennen en veranderen van schadelijke gedragspatronen. De financiële gevolgen van een gokverslaving omvatten onmiddellijke verliezen en schulden, wat kan leiden tot een cyclus van gokken om schulden af te betalen, resulterend in nog meer schulden en mogelijk faillissement. Gokkers ervaren vaak moeilijkheden met het betalen van rekeningen, wat kan leiden tot achterstallige betalingen, schulden die zich opstapelen en zelfs huisuitzetting.

Ook heeft gokverslaving vaak onderliggende oorzaken waar je aandacht aan moet blijven geven. De kenmerken van een gokverslaving zijn onder meer een obsessie om telkens te gaan gokken en een onvermogen om hiermee te stoppen, ondanks de negatieve gevolgen waar de gokproblemen toe leiden. Deze obsessie zorgt dat je andere zaken in het leven begint te verwaarlozen, zoals werk, hobby’s en topkansen persoonlijke relaties. Soms is een sociaal isolement zelf ook een drijfveer om meer te gokken (vooral online), volgens de gedragsverslavingsexpert Mark Griffiths. Als het gaat om online kansspelen is het aannemelijk dat het aantal spelers sinds het openstellen van de markt voor online gokken in 2021 is toegenomen. Zeven op tien online spelers geven namelijk aan dat zij na oktober 2021 (het moment van het openstellen van de legale markt) zijn begonnen met online gokken.

Er wordt steeds meer bekend over (online) gokken, gokproblemen en -verslaving in Nederland. Het grootste gedeelte van de informatie komt vanuit vragenlijstonderzoek of bronnen zoals LADIS en de Kansspelautoriteit. Het expertisecentrum werkt aan het verbreden van de bronnen over gokschade en gokproblemen.

SLICKS pleit daarom voor het vrijmaken van publieke middelen voor initiatieven waarin wetenschappelijke en onafhankelijke ervaringskennis gelijkwaardig worden geïntegreerd. Dit is noodzakelijk voor het ontwikkelen van nieuwe, inclusieve en effectieve strategieën voor preventie en interventie die werkelijk gericht zijn op het verminderen van gokschade zonder invloed van commerciële belangen. Volgens onderzoek is het aandeel 16- en 17-jarigen onder de online gokkers gestegen van 12 naar 20 procent in één jaar tijd. Gokproblematiek en overmatig gokken worden vaak in verband gebracht met het verlies van hoge geldbedragen. Samen met eerder WODC-onderzoek biedt het robuuste wetenschappelijke input voor een aangepast kansspelbeleid dat de bescherming van spelers, niet-spelers en ex-spelers voorop stelt. Via deze weg kan dit onderzoek leiden tot een betere bescherming van alle inwoners van Nederland tegen de risico’s van gokken.Bij dit rapport schreef het WODC deze aanbiednota.

Het is belangrijk dat je als partner of familielid niet jezelf over het hoofd ziet bij het aanbieden van hulp. Zelfzorg houdt in dat je lichamelijk, emotioneel en sociaal voldoende aandacht geeft aan je eigen gezondheid en welzijn. Dit betekent ook dat je grenzen stelt aan waar je de ander bij helpt of rode lijnen die niet overschreden mogen worden.

Dat is nog belangrijker geworden nu sinds het openen van de online gokmarkt het aantal, vooral jonge, online gokkers met gokproblemen toeneemt. Via een vijfigtal diepgaande gesprekken is een duidelijk beeld gekregen over onderliggende motieven, ervaringen en behoeften van spelers die gokproblemen ervaren. Om de diepte en impact van de levenservaringen van mensen met gokproblematiek en hun naasten beter te begrijpen, is het aan te raden om het hele rapport te lezen. Terugval bij herstel van gokverslaving komt vaak voor omdat veel verschillende factoren het lastig maken om helemaal te stoppen. Volgens Hodgins en El-Guebaly (2004) zijn de terugvalpercentages in het herstel van pathologisch gokken hoog, waarbij slechts 8% volledig vrij van gokken blijft tijdens de 12-maanden follow-up.

Twee op de tien denken dat dit het geval is als ze hulp gaan zoeken voor hun gokgedrag. Vaak zijn er bijvoorbeeld schulden waar je langdurig aan moet werken om ze af te lossen. Ook kost het tijd om relaties te herstellen en op te bouwen door eerder verbroken vertrouwen. Veel mensen die succesvol hun verslaving aan gokken overwonnen benadrukken dat ze het niet alleen deden. Ze vinden het vaak verrassend dat de omgeving juist begrip toont wanneer ze hun gokprobleem opbiechten, in plaats van hen af te vallen.

Ook de Kansspelautoriteit rapporteert sinds het openstellen van de legale markt een toename in het aantal spelers van legale online kansspelen en een toename in het aantal geregistreerde spelersaccounts. Een zuivere vergelijking met de prevalentie uit een onderzoek uit 2021 bleek om meerdere redenen niet goed mogelijk. Ten opzichte van de meting uit 2021 geven meer Nederlanders aan een kansspel op een fysieke locatie te hebben gespeeld.

Emotioneel gezien veroorzaakt gokverslaving een afstand tussen de gokker en zijn geliefden door zijn gok obsessie. Dit resulteert in een gebrek aan aandacht en steun voor partners en kinderen, die zich verwaarloosd kunnen voelen. Een gokverslaving is een gedragsverslaving gekenmerkt door dwangmatige gokgewoonten.

Je voorkomt terugval na behandeling door aanpassingen te maken in je leefstijl, een plan klaar te hebben voor uitglijders en op tijd signalen te herkennen dat het misgaat. Tijdens een behandeltraject leer je om een terugvalpreventieplan op te stellen. Je ontwikkelt zo strategieën voor situaties met een hoog risico, wat je moet doen wanneer je last krijgt van een drang om te gokken en hoe je moet omgaan met uitglijders. Je kunt als naaste iemand met een gokverslaving helpen door te begrijpen hoe je het gesprek aan kunt gaan, gezonde grenzen te stellen, en hulp te bieden waar dat kan. Dit zorgt dat hulp sneller geaccepteerd wordt en dat de ander meer begrip heeft wanneer je harde grenzen trekt, volgens Noorse onderzoekers in een studie uit 2015 in Addiction Research & Theory.

Alcohol is nog veruit de meeste behandelde verslaving, gevolgd door cannabis, opiaten en cocaïne. Het aantal behandelde mensen blijft redelijk stabiel, maar daaruit kunnen we niet concluderen dat er minder verslavingsproblematiek is. Verslavingskunde Nederland, de Nederlandse ggz en de Nationaal Rapporteur Verslavingen hebben er meermaals op gewezen dat daardoor problematisch gokgedrag zou kunnen toenemen. De cijfers van 2023 laten inderdaad meerbehandelingen in gokverslaving zien. De vertraging in de cijfers komt voort uit het feit dat het lang duurt voordat iemand met gokproblematiek bij verslavingszorg in beeld komt. Dit onderzoek voerde I&O Research uit in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Wat is een gokverslaving?

Deze statistiek benadrukt hoe uitdagend het is om een gokverslaving te overwinnen. Factoren die bijdragen aan terugval, omvatten psychologische triggers als stress, negatieve emoties, sociale isolatie, verveling en het betrokken zijn bij activiteiten die gokken omvatten. De cijfers van de ontwikkeling van de verslavingszorg lees je sinds vorige week in de rapportage van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS).

Deze combinatie helpt bij herstel, vermindert terugvalrisico en biedt vaak een frisse start ver van de dagelijkse verleidingen. Loterijen zijn kansspelen waarbij deelnemers betalen voor de kans om prijzen te winnen, vaak georganiseerd als een vorm van gokken. Casino’s zijn verslavend omdat ze een omgeving creëren die de zintuigen prikkelt en controle moeilijk maakt. Heldere lichten en vrolijke geluiden van winnende machines geven spelers het gevoel dat winst altijd dichtbij is.